Nga Prof. dr. Skender ASANI
Sot, një shekull më parë, ka qenë dita e parafundit e jetës së Presidentit të 28-të amerikan, Woodrow Wilson. Pas mbylljes së kësaj dite, të nesërmen – më 3 shkurt 1924 – ai u nda përgjithmonë nga kjo botë, duke lënë pas vetes një trashëgimi të begatshme politike, intelektuale e humane, e cila vazhdon të japë fryte edhe sot e gjithë ditën.
I lindur më 28 dhjetor 1856, ai do t’i mbyllë sytë në moshë relativisht të re, duke qenë vetëm 67 vjeç. Por, ashtu siç e dimë jo vetëm ne historianët, njerëzit e mëdhenj vijnë në këtë botë për ta kryer një mision dhe atyre nuk u duhet një shekull i tërë për ta ndërtuar epokën e tyre. Atyre u mjafton edhe vetëm një çast për ta lënë gjurmën e tyre shekullore. I tillë ishte Presidenti Wilson.
Në kohën kur botën e përfshiu Lufta e Madhe, në vitet 1914-1918, kur po binin tre perandori shekullore dhe po ngriheshin shtetet kombe, ishte një arkitekt që me delikatesë po e dizajnonte këtë botë të re, ku – veç tjerash – në hartë e gjeti veten edhe kombi ynë. Duke e vendosur parimin e vetëvendosjes së kombeve në Konferencën e Paqes, ai i mësoi liderët europianë se duhej hequr dorë nga mendësia kolonizuese e egocentrike, për të ndërtuar një botë ku secili komb do ta projektonte të ardhmen e tij. Në këtë mënyrë, edhe shqiptarët për herë të parë në histori e gjetën shtegun, përmes të cilit mund të barazoheshin me kombet e kontinentit të vjetër. Ndonëse veprimtaria e tij politike nuk ishte ekskluzivisht për shqiptarët, sepse ai e shihte botën përtej këtyre kornizave, s’do mend se më shumë se gjithkush kontributit të tij iu gëzuan shqiptarët. Pas disa shekujve të kaluar në Perandorinë Osmane, kur kombet fqinjë e kontestonin edhe ekzistimin e një kombi të veçantë shqiptar, Presidenti Wilson e hapi rrugën që edhe shqiptarët ta kenë shtetin e tyre kombëtar. Prandaj ne, më shumë se gjithkush tjetër, jemi mirënjohës për të dhe prandaj ne jemi të vetmit që e kujtojmë me kaq admirim dhe nderim edhe sot personalitetin e tij.
