Shqiptarë, në mijëra, kanë udhëtuar për në kryeqytetin botëror të të drejtave të njeriut: në Strasburg.
Aty ku ish-senatori famëkeq zviceran, Dick Marty, deponoi sajesën më të rëndë ndaj përpjekjes dhe luftës çlirimtare të shqiptarëve të Kosovës: me akuza “vjelje të organeve” dhe krime të llahatarshme të pretenduara të luftës.
Raporti që do ta depononte Marty në Këshill të Evorpës, dhe që do të miratohej, ishte veçse zgjatim dhe zmadhim i asaj që deputeti rusi Konstatin Kosachev, kishte përpunuar nga akuza famëkeqe të sigurimeve shtetërore të Sllobodan Millosheviqit ndaj Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.
Ky raport s’do të gjente asnjë referencë e dëshmi objektive, reale e faktike në terren; por, si pasojë e saj, Kosova do të hapte dyert dhe mundësitë për hetime ndërkombëtare për të provuar, përkatësisht përgënjeshtruar, akuzat e rënda të Marty-it (i.e Serbisë dhe Rusisë).
Koha kaloi, Gjykata Speciale u krijjua, në aktakuzën ndaj krerëve të UÇK-së nuk është më as edhe një gram gjurme e raportit të Marty-it.
Strasburgu sot e ka gjetur veten në thirrje të shqiptarëve për liri dhe drejtësi për krerët e UÇK-së.
…
Organizata të Veteranëve të Luftës që organizuan protestën dorëzuan letër, secilit deputet veç e veç, të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës, duke iu kthyer prej në origjinën e raportit famëkeq e deri te shkeljet e të drejtave të njeriut ndaj të akuzuarve në Hagë. Letra, e nënshkruar nga kryetari i organizatës, Hysni Gucati, synon “t’u ofrojë informacion dhe kontekst aktorëve ndërkombëtarë që mund të mos jenë të njohur nga afër me sfidat e kësaj gjykate”.
Në dokument, veteranët kujtojnë se DHSK u krijuan “si përgjigje ndaj raportit të Dick Marty-t të vitit 2010”, duke theksuar se pretendimet kryesore të atij raporti “nuk figurojnë në aktakuzat zyrtare”. Sipas tyre, perceptimi fillestar në Kosovë ishte se gjykata ishte “e padrejtë dhe e njëanshme”, megjithëse udhëheqësit institucionalë të asaj kohe e mbështetën procesin për të mbrojtur integritetin e luftës çlirimtare.
Organizata liston një sërë kritikash ndaj procedurave, përfshirë paraburgimin e zgjatur të ish-udhëheqësve të UÇK-së. “Të akuzuarit kanë qenë në paraburgim për gati pesë vjet, pavarësisht dorëzimit vullnetar dhe mungesës së rrezikut të arratisjes”, thuhet në letër. Abuzimet e raportuara gjatë paraburgimit dhe mungesa e transparencës në seanca përmenden si shqetësime të tjera.
Veteranët ngrenë gjithashtu çështjen e përdorimit të provave të siguruara nga institucionet e sigurisë serbe, të cilat i quajnë “të diskredituara ndërkombëtarisht”. Sipas tyre, kjo “ngre dyshime serioze për paanshmërinë e procesit”.
Në fund, Gucati apelon që këto shqetësime të merren parasysh nga vendet anëtare: “Qëllimi ynë është një proces i drejtë, transparent dhe i balancuar që respekton të drejtat themelore të njeriut dhe të vërtetën historike të Kosovës.
Letra e plotë, pa ndërhyrje:
Organizata e Veteranëve të Luftës së UÇK-së
I nderuar/e __________,
Anëtarë të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës,
Dëshirojmë t’ju tërheqim vëmendjen mbi disa çështje kyçe dhe shqetësime në rritje lidhur me funksionimin dhe mandatin e Dhomave të Specializuara të Kosovës (DHSK).
Si përfaqësues të Organizatës së Veteranëve të Luftës së UÇK-së, ndiejmë përgjegjësi morale dhe institucionale që t’i informojmë anëtarët e Asamblesë Parlamentare për zhvillimet që ngrejnë dyshime serioze mbi drejtësinë dhe besueshmërinë e këtij procesi gjyqësor.
Pikat dhe shqetësimet kryesore lidhur me Dhomat e Specializuara të Kosovës
Dokument informues nga Organizata e Veteranëve të Luftës së UÇK-së
1. Themelimi i Dhomave të Specializuara
Dhomat e Specializuara të Kosovës (DHSK) u themeluan në përgjigje të raportit të vitit 2010 të raportuesit të Këshillit të Evropës, Dick Marty, i cili përmbante pretendime për trafikim organesh dhe krime të tjera të rënda që dyshohej se ishin kryer nga ish-anëtarë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK).
Më 25 janar 2011, Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës miratoi raportin.
Më 3 gusht 2015, Kuvendi i Republikës së Kosovës miratoi ndryshimet kushtetuese që mundësuan krijimin e kësaj gjykate, me 82 vota për, 5 kundër dhe 1 abstenim.
2. Perceptimet fillestare dhe pritjet në Kosovë
Themelimi i gjykatës u perceptua gjerësisht në Kosovë si i padrejtë dhe i njëanshëm, pasi UÇK-ja ishte një forcë çlirimtare që luftoi kundër një regjimi shtypës dhe për lirinë e popullit. Megjithatë, udhëheqësit institucionalë të Kosovës në atë kohë, përfshirë ish-Presidentin Hashim Thaçi, mbështetën idenë e adresimit të pretendimeve përmes një procesi gjyqësor të monitoruar ndërkombëtarisht, me synimin për të mbrojtur integritetin e luftës çlirimtare.
Është e rëndësishme të theksohet se pretendimet fillestare për trafikim organesh dhe objekte sekrete të ndalimit, të cilat ishin elementet kryesore të raportit të Dick Marty-t, nuk janë pjesë e aktakuzave zyrtare. Në vend të kësaj, gjykata e ka zgjeruar mandatin e saj duke ndjekur çështje të tjera që nuk përmendeshin në raportin fillestar.
3. Procedurat dhe zhvillimet kyçe
Në vitin 2020, u ngritën aktakuza kundër katër ish-udhëheqësve të lartë të UÇK-së: Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Jakup Krasniqi dhe Rexhep Selimi.
Të katër dhanë dorëheqje nga funksionet publike dhe u dorëzuan vullnetarisht në gjykatën në Hagë.
4. Shqetësimet kryesore dhe kritikat ndaj procesit
a. Natyrë e aktakuzave
Gjykata e karakterizon strukturën e UÇK-së si “ndërmarrje e përbashkët kriminale”, duke e kriminalizuar në mënyrë indirekte vetë luftën çlirimtare, një qasje me pasoja serioze historike dhe politike.
b. Paraburgimi i zgjatur
Të akuzuarit kanë qenë në paraburgim për gati pesë vjet, pavarësisht dorëzimit vullnetar, bashkëpunimit të plotë me gjykatën dhe mungesës së rrezikut për arratisje. Të gjitha kërkesat për lirim me kusht janë refuzuar vazhdimisht.
c. Mungesë transparence
Shumë seanca janë mbajtur të mbyllura për publikun. Shumë dëshmitarë janë të mbrojtur dhe anonimë. Qasja e mediave është jashtëzakonisht e kufizuar, me vetëm një media të autorizuar për të raportuar drejtpërdrejt nga salla e gjyqit.
d. Shqetësime për të drejtat e njeriut
Të pandehurit kanë raportuar keqtrajtime dhe shkelje të të drejtave themelore gjatë paraburgimit, përfshirë periudha të gjata pa kontakt me familjarët.
5. Burimi i provave – Një shqetësim serioz
Një shqetësim madhor mbetet përdorimi nga gjykata i provave të siguruara nga institucionet e sigurisë së shtetit serb, përfshirë:
- Shërbimin e Sigurimit të Shtetit (DB)
- Ministrinë e Punëve të Brendshme (MUP)
- Komandën ushtarake për “Kosovën dhe Metohinë”
Këto institucione drejtoheshin gjatë luftës nga individë që më vonë u dënuan për krime lufte nga tribunale ndërkombëtare. Pranimi i materialeve të prodhuara nga një aparat shtetëror i dënuar ndërkombëtarisht për krime kundër njerëzimit në Kosovë ngre dyshime serioze mbi besueshmërinë dhe paanshmërinë e procesit gjyqësor.
6. Zhvillimet e fundit – Konflikt interesi
Në mars 2025, z. Hashim Thaçi ngriti zyrtarisht shqetësime mbi përfshirjen e prokurorit John Devaney në procedura, duke bërë të ditur se ai më parë kishte shërbyer si roje në Njësinë e Menaxhimit të Paraburgimit, ku aktualisht mbahen të akuzuarit. Kjo ka ngjallur dyshime serioze për neutralitetin dhe standardet etike të procesit gjyqësor.
7. Përfundim
Ky letër ka për qëllim të ofrojë sfond dhe kontekst për përfaqësuesit diplomatikë dhe aktorët ndërkombëtarë që mund të mos jenë të njohur nga afër me funksionimin dhe sfidat e Dhomave të Specializuara të Kosovës.
Organizata e Veteranëve të Luftës së UÇK-së mbetet e përkushtuar ndaj drejtësisë dhe vazhdon të avokojë për një proces të drejtë, transparent dhe të paanshëm që respekton të drejtat themelore të njeriut dhe pasqyron saktë të vërtetën historike të luftës çlirimtare të Kosovës.
Apelojmë me respekt që t’i merrni në konsideratë këto shqetësime dhe t’ua përcillni ato institucioneve përkatëse shtetërore dhe ministrive të jashtme, në mënyrë që së bashku të sigurojmë një qasje të drejtë dhe të balancuar ndaj proceseve gjyqësore që lidhen me Kosovën.
Me respekt dhe vlerësim,
Presidenti i Organizatës së Veteranëve të Luftës së UÇK-së
Z. Hysni Gucati
Prishtinë, Kosovë
